rasyonellik

hayatımın her döneminde kendimi rasyonel olarak tanımlardım. bir gün üniversite yıllarımda değerli bir profesörüm amfide bu soruyu sormuştu sizce rasyonel misiniz?

hiç beklemeden elbette öyleyim cevabını vermiştim ardından ikinci bir soruyu yöneltti ve bu soru sonrası cevap verememiştim.

"hiç aşık oldun mu?"

o gün rasyonelite denilen kavrama sahip olacak bireyin duygularından arınmış tabiri caizse chatgpt minvalinde bir yapıda olması gerektiği kanısına varmıştım. bu fıtrat olarak imkansız olduğu için rasyonel insan yoktur sonucuna ulaşabiliriz

rasyonellik, derin düşünmeyi gerektirir, insan denilen varlık yaptığı her eylemde derin düşünmeye çalışsaydı, bir adım dahi ileriye gidemezdi. Çoğumuz derin düşündüğümüzü sansak da, düşünmek esasında bir parçalama aracıdır, var olan düzeni tamamen lime lime etmek, sonrasında her bir şey üzerine başka türlü olabilirlikleri de hesaba katarak analiz etmesi gerekir. Bir kağıda gün boyunca yaptığımız şeyleri yazsak, pek azını gerçekten sorgulayıp, nasıl olacağına kurduğumuz argümanlar aracılığıyla ikna olup öyle yapıyoruzdur. Zaten ekonomi bilimi de bu rasyonel olmayışımızı, harcama alışkanlıklarımızın ne kadar savruk olduğu bilir ve bunun üzerine giderek, borç içerisinde köle yığınlar yapmanın yollarını arayanlara yardımcı olur. Bir yüzyılda sadece birkaç kişi düşünür, kalanlar onların düşündüklerini düşünür der Cemil meriç. Çoğu zaman derin düşündüğümüzü sandığımız şeyler, başka yerlerden kulağımıza çalınmışlıkların ekosudur.

Çoğu insanın sahip olmadığı özellik,dürtüsel yaşayanlar rasyonaliteyi bilmez.

Rasyonelliği Budizm ile çok yakın buluyorum. Zira Budizm'in ilk kurucularından olan Gautama Buddha benimsediği bu akımı çok iyi yaşamıştır ama sonraki gelenler buna uyamamıştır. Budizm de temel amaç “bensizlik” dir. Acıyı ve cahilliği tüm ihtiyaçlardan arınarak yok sayarlar. İhtiyaçları göz ardı ederler ve onlar için önemli olan şey bilgelik, ahlak ve meditasyondur. Meditasyonu rasyonellikte profesyonellik olarak görebiliriz. Aralarında çelişkiye düşen tek konu Budizm'in ruhani bir inanca sahip olması olabilir.

Akılcılık