suç ve ceza

“Gözyaşlarıyla ıslanmış yüzüne şefkatle baktı. Sonra hızla eğilerek ayaklarını öptü. Genç kız sapsarı kesildi, Islak gözlerini Raskolnikov'a dikti. Bütün vücudunu bir titreme nöbeti sardı.
Elleriyle onu uzaklastırmaya çalışırken:
-Ne yapıyorsunuz? Yalvarırım kendinize gelin efendim! Bu yaptığınız deliliktir! Hem de benim gibi bir kızın… diye kekeledi.
Raskolnikov ayağa kalktı, Pencereye doğru yürüdü, Gölgesi Sonya'nın üzerine düştüğü sırada geri döndü:
-Ben senin önünde yere kapanmadım, Çektiği acılara rağmen inancını yitirmeyen tüm insanların önünde eğildim!"

Bu kitap başarılı bir polisiye romanı olmaktan öte; Suçun ne olduğunu, suçun meşruluğunu irdeleyen bir sorgulayış. Rodya'nın Alyona Ivanovna'yı öldürmesi ve bu cinayetten duyduğu pişmanlık kitabın konusu olmaktan çok uzak; çünkü rodya bu yaptığından hiçbir zaman pişman değildi. porfiriy petroviç ile girdiği diyaloglarda rodya, napoleon'u örnek göstererek, cinayet eğer bir ideal uğruna işleniyorsa o bir cinayet olmaktan daha ziyade üstinsanın dünyayı dönüştürme çabasında ölen birkaç sıradan insanlar olarak değerlendiyor ki rodya, porfiriy'nin her şeyi öğrendiğini anladığında bir bara giriyor, o barda iki asker rodya'nın işlediği suçu konuşurken Alyona'nın ölümünün aslında iğrenç bir haşerinin ölümünden farkı olmadığını söylüyorlar. Bu duyduklarından sonra rodya, aslında kendisinin bir cinayet işlemediğini, sadece avukat olmak isteyen bir gencin önündeki engeli ortadan kaldırışı olarak değerlendirmeye çalışıyor yaptığını.

Açıkçası, suç ve ceza'yı okuduğumda sanki böyle buyurdu zerdüşt'ü okuyor gibi hissettim. Zerdüşt'ün dağdan indiğinde uğradığı köydeki şaklaban ile aralarında geçen diyalog ile Rodya'yla Porfiriy'nin arasında geçen diyalog tıpatıp benziyor. Bir tarafta insanın değersiz olduğunu, acizliklerini ve güçsüzlüklerini açıkça insanların yüzüne vuran Porfiriy ve şaklaban; diğer tarafta insanların her şeye kadir olduğunu söyleyen Rodya ve Zerdüşt. Hem böyle buyurdu zerdüşt'te hem de suç ve ceza'da bu çatışmaya bir cevap bulunmuyor ama Nietzsche'den farklı olarak Dostoyevski bu çatışmaya bir cevap aramıyor. Dostoyevski'nin Suç ve Ceza'da aradığı tek şey, insanoğlunun acılarla dolu tarihine bir sebep bulmak; ancak rodya'nın sürgüne gidişi ve sonya'nın kederi dostoyevski'nin de sebep ararken çıkmaza girdiğini gösteriyor.