noktalama işaretleri

ilginç şekilde kullanmayan yazarları gördüğümüz ve önemine binaen güzelce tarihinden kısaca bahsetmek istediğim yazının daha iyi anlaşılmasını sağlayan duraklardır.

efendim bu işaretlerin tarihi milattan öncelere kadar dayanan bir sürece sahiptir. ilk kez aristarkhos tarafından kullanılmaya başlayan işaretlerimizin kullanılmasının asıl nedeni o eseri çevirecek kişilerin bu eseri anlaşılır kılması. bu sebeple eser sahibiyle ya da aracıyla görüşüp duruma göre eseri çevirirlerdi.

tarihe baktığımızda da bu işaretleri ilk araştıran kişi suetonius adlı bir bizanslıymış ve döneminde 21 tane olduğunu bulmuş.

genel anlamda ilk kullanımı özellikle tiyatro eserlerinde olmuş. bunun sebebiyse seyircinin oyunu anlamasını sağlamak ve eserin etkileyiciliğini koruyarak seyircide etki uyandırmak. böylece antik yunan tragedyalarından ilerleyerek 11. yy ingiltere sınırlarına kadar giden noktalama işaretleri burada şarkılardaki durakları belirtmek için kullanılmış.

tarih zamanı bize ilerlemeyi gösterirken yüzyılları geçirmiş ve adına rönesans dediğimiz bir dönem ortaya çıkarak bu işaretlerin öneminin anlaşılmasını sağlamıştır. böylece noktalama işaretleri venedikli aldus manutius ve torunu aldus manutius tarafından sınıflandırılarak standart hale getirilmiştir. yetmemiş noktalı virgül ve italik yazıyı da noktalama işaretlerine kazandırmışlar.

seneler ilerlerken hepinizin tahmin edeceği matbaa denen ve aslında yüzlerce yıl önce yapılmaya başlanan ama avrupa'da yüzyıllar sonra ortaya çıkan teknik daha çok kitabın basılarak noktalama işaretlerinin önemini arttırdı. kesin kurallara bağlanması 19. yy'ı bularak bugün oluşturduğumuz sistemin köklerini sağlamlaştırdı.

bugün hepimizin kullandığı sıradan işaretler olmasına rağmen bazıları kullanmamakta ısrar etse de önemi çok büyük. bunun sebebi de sanırım türkiye sınırlarında çok geç kullanılmaya başlanması. bizde noktalama işaretlerini ilk kullanan hepimizin edebiyat derslerinden bildiği şinasi idi.

türklerde tanzimat döneminin etkisi düzyazıya geçiş bunu zorunlu kılmaya başladı ancak şiirlerde kullanılmaya başlanması biraz daha zaman istedi. tevfik fikret ve recaizade mahmut ekrem gibi yazarlarımız bu işaretleri yerli yerinde kullanarak önemini göstermiştir ve cumhuriyet yıllarında da daha da önemli görülerek sayıları arttırılmış ve kullanımı anlatılmıştır.

alıntı
"dr. faysal okan atasoy, “noktalama işaretlerinin tarihi” adlı makalesinde bu soruya cevap veriyor. buna göre, batı kültüründe noktalama, okuyucunun sorumluluğundadır. çünkü okuyucu, aynı zamanda yorumcu olarak görülmüştür. bu bakımdan metni anlamak ve yorumlamak okuyucunun bilgi ve yorum gücüne bırakılmıştır. noktalama işaretleri geliştikçe, metni anlama yükü okuyucudan kalkmış; metni doğru anlatma sorumluluğu yazara yüklenmiştir."
alıntı

kaynak 1 ve 2

okumayı kolaylaştırır, anlam kayması olabilecek ifadelerde uygun yere konulanı hayat kurtarır. ha! yeri gelmişken bir de şu dahi anlamındaki “de” leri sevelim, sayalım ayrı bir yerlere koyalım.