türeyiş destanı

Türeyiş Destanı, Bir Uygur destanıdır. Büyük Türk Imparatorlugunu Göktürkler' den devralan Uygur Türkler' i, Türeyis Destani ile soylarinin vücud bulusunu anlatirken ayni zamanda da, bütün Türk boylarinda hakim bir inanis olarak beliren, soyun ilahi bir kaynaga baglanmasi fikrini bir kere daha belirtmis olmaktadirlar.

Uygur Türeyis Destaninin, Göktürk-Bozkurt Destani ile çok yakin benzerlikleri, ilk okuyusta anlasilacak kadar açiktir. Hemen bütün Türk Destanlarinin birinci derecedeki unsuru olan kurt motifi, gerek Türeyis ve gerekse Bozkurt Destanlarinda bilhassa ilahilestirilmekte ve neslin baslangici ve devami bu ilahi motife baglanmaktadir.

Türeyis Destani, aslinda bir büyük destanin baslangiç kismina benzemektedir. Büyük bir ihtimalle, Göktürk-Bozkurt destani gibi Uygur Türeyis Destani da, ilk büyük Türk Destani olan Yaradilis Destaninin etkisi altinda gelisip meydana getirilmis, daha dar bir muhitin veya daha tecrid edilip kavimlesmis bir sioyun küçük çapta bir yaradilis destanidir. Nitekim, bundan sonra görecegimiz, yine bir Uygur Destani olan Göç Destani, Türeyis Destaninin tabii bir devami intibaini vermektedir.

Büyük Hun Hakanlarindan birinin iki kizi vardi. Kizlarinin ikisi de bir birinden güzeldi. Ökle güzeldi ki, Hunlar, bu iki kizin da, ancak ilahlarla evlenebilecegine inaniyor ve bu kizlarin insanlar için yaratilmadigini söylüyorlardi.

Hakan da ayni sekilde düsündügü için kizlarini insanlardan uzak tutmanin çarelerini aradi. Ülkesinin en kuzey ucunda, insan ayagi az basan veya insan ayagi hiç görmeyen bir yerinde, çok yüksek bir kule yaptirdi. Kizlarin ikisini de bu kaleye kapatti. Ondan sonra da aklinca inandigi tanrisina yalvarmaga basladi. Öyle bir yalvariyor ve öyle yakarislarla tanrisini çagiriyordu ki nihayet bir gün, Hakanin kendi aklinca inandigi tanrisi dayanamadi ve bir Bozkurt sekline girip geldi. Hun Hakaninin kizlariyla evlendi.

Bu evlenmeden birçok çocuklar dogdu; bunlara Dokuz Oguz- On Uygur denildi ve bu çocuklarin hepsinin de sesi Bozkurt sesine benzedi. yine bu çocuklar, birer Bozkurt ruhu tasiyarak çogaldilar.